Europejski kontekst powstania Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK)

Idea Europejskich Ram Kwalifikacji  (ERK) jest wynikiem procesu trwającego już w latach 90tych ubiegłego stulecia, kiedy zdano sobie sprawę, że proces globalizacji wymusza posiadanie narzędzi, dzięki którym możliwe stanie się porównywanie umiejętności nabytych w różnych systemach kształcenia. Europejskie Ramy kwalifikacji formalnie zostały przyjęte przez Parlament Europejski  w dniu 23 kwietnia 2008 roku (Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady a dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie Europejskich Rami Kwalifikacji dla Uczenia się przez Całe Życie), a następnie uzupełnione przez Zalecenie z 18 czerwca 2009 r. dotyczące edukacji zawodowej.

Europejskie Ramy kwalifikacji stanowią system i układ odniesienia dla różnych systemów kształcenia i ram kwalifikacji w krajach Unii Europejskiej. W takim pojęciu są meta systemem dla wszystkich systemów krajowych - tak zostały zaprojektowane. Celem tego meta systemu jest umożliwienie, bądź ułatwienie porównywania kwalifikacji i lepsze dostosowanie ich do potrzeb rynku pracy. Przy czym zaznaczyć trzeba, że kwalifikacje pojmowane są jako efekty procesu uczenia się. Należy zaznaczyć, że ERK pozwalają zintegrować efekty uczenia się nabyte w trakcie nauki w systemie edukacji: ogólnej, wyższej, zawodowej, formalnej i nieformalnej.

Polska znajduje się w grupie państw, które zdecydowały się wdrożyć własne, krajowe ramy kwalifikacji, i rozpoczęły prace nad ich przygotowaniem i wdrożeniem w 2006 r. Polska Rama Kwalifikacji musi być kompatybilna z Europejskimi Ramami Kwalifikacji i opracowana zgodnie z zasadami referencji, których dwie mają zasadnicze znaczenie - prace nad PRK muszą być prowadzone w kontekście międzynarodowym, a także z udziałem głównych interesariuszy (różne ministerstwa, podmioty prowadzące kształcenie w różnej formie, pracodawcy, instytucje reprezentujące osoby uczące się i pracujące).

Podstawową zmianą, którą niosą ze sobą Europejskie i Krajowe ramy Kwalifikacji jest budowa nowych programów edukacyjnych opierających się na efektach uczenia się, które podlegają walidacji.

 

Podstawowe założenia Polskiej Ramy Kwalifikacji

W Polsce kwalifikacje nie są uporządkowane w sposób systemowy. Nie ma systemu rozpoznawania, czy potwierdzania kwalifikacji zdobytych poza systemem edukacji formalnej. Duża część zdobytych przez Polaków umiejętności jest wynikiem indywidualnego wysiłku i efektem samodoskonalenia - najlepszym przykładem są kwalifikacje związane z mediami elektronicznymi, nie wspominając o niemierzonych kompetencjach społecznych.

Podstawowym założeniem Polskiej Ramy Kwalifikacji jest oparcie systemu kształcenia na efektach uczenia się, co wiąże się z reorganizacją całego systemu edukacji narodowej. Pozwoli to na potwierdzanie nabytych -  w drodze kształcenia pozaformalnego i  nieformalnego -  kwalifikacji.  Wprowadzenie Polskiej Ramy Kwalifikacji pozwoli na realizację następujących celów:

  • przejście z obecnego systemu edukacji (kwalifikacje przyznawane na podstawie kryterium treści programowych, liczbę zrealizowanych godzin edukacyjnych, semestrów, lat nauki) do systemu opartego na efektach uczenia się,
  • wypracowanie systemu sprzyjającego realizacji strategii uczenia się przez całe życie,
  • uelastycznienie systemu edukacji - możliwości szybkiego reagowania na zmieniający się rynek pracy,\
  • integracja edukacji: ogólnej, zawodowej i wyższej,
  • ułatwienie uznawalności kwalifikacji nadanych w Polsce w innych krajach, zwłaszcza na terenie Unii Europejskiej.
 

Model Polskiej Ramy Kwalifikacji

W Polskiej Ramie Kwalifikacji zakłada się osiem poziomów kwalifikacji. Każdy z nich określany jest przez deskryptory. Są to ogólne stwierdzenia opisujące efekty uczenia się odpowiadające danemu poziomowi kwalifikacji. Deskryptory mają na celu ujęcie pełnego spektrum efektów uczenia się i obecne są we wszystkich trzech obszarach edukacji: ogólnej, zawodowej oraz wyższej. Poza tym opisują one efekty uczenia się zdobyte w różnych formach kształcenia - formalnym, pozaformalnym i nieformalnym.

Polska Rama Kwalifikacji docelowo będzie wyróżniać dwa rodzaje kwalifikacji: kwalifikacje pełne i cząstkowe, węższe zakresowo . Zdobycie kwalifikacji cząstkowych oznacza, że osoba ucząca się zdobyła określone deskryptorami pewne umiejętności cząstkowe w ramach całego, pełnego spectrum umiejętności przypisanemu całemu poziomowi nauki. To całe spectrum określane jest jako kwalifikacje pełne. Zdobycie kwalifikacji pełnych daje podstawy osobie uczącej się do ubiegania się o kwalifikacje z wyższego poziomu.  Przy czym efekty uczenia się na każdym z kolejnych poziomów różnią się zasadniczo od siebie.

W Polskiej Ramie Kwalifikacji efekty uczenia się zostały podzielone na następujące trzy obszary:

  • wiedzę - zbiór opisów faktów, teorii i zasad postępowania będących wynikiem poznawczej aktywności człowieka
  • umiejętności - zdolność do stosowania wiedzy i korzystania z nowoczesnych technologii w celu wykonywania zadań i rozwiązywania problemów
  • kompetencje społeczne - udowodniona zdolność stosowania posiadanej wiedzy i umiejętności z uwzględnieniem wewnętrznego systemu wartości.

Każda pełna kwalifikacja ma swoją „objętość" (zakres efektów uczenia się), określaną przy pomocy punktów ECTS, SATO lub ECVET. Punktacja ECTS oraz SATO są punktacjami ogólnymi, natomiast punkty ECVET mają charakter zawodowy.

Efekty uczenia się na każdym z poziomów kwalifikacji różnią się od siebie - im wyższy poziom, tym  głębsza wymagana jest wiedza, większy stopień samodzielności, bardziej złożona problematyka.

 

Prace nad PRK

Prace nad Polską Ramą Kwalifikacji trwają w Polsce od 2006 roku.  17 lutego 2010 roku powołany został Międzyresortowy Zespół do spraw uczenia się przez całe życie, który ma za zadanie koordynowanie działań związanych z przygotowaniem PRK.  Powołano również Komitet Sterujący do spraw Krajowych Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (Komitet ds. KRK), któremu przewodniczy Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, by monitorować proces tworzenia i wdrażania PRK, w skład którego wchodzą osoby delegowane przez:   Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego , Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Gospodarki, Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Rozwoju Regionalnego, Ministra Spraw Zagranicznych, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Zdrowia, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz  Ministra Infrastruktury.

W latach 2008 - 2010 prowadzono prace eksperckie nad PRK, w efekcie których  powstał projekt Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) wraz z  wstępnymi  wytycznymi do ich wdrożenia. Rezultaty prac zespołu zostały opisane w dokumencie pt.:  „Od Europejskich do Krajowych Ram Kwalifikacji".

Debata społeczna wokół Polskiej Ramy Kwalifikacji w ramach projektu: „Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie" .

 

Od lutego do czerwca 2011 roku trwała debata społeczna wokół modelu Polskiej Ramy Kwalifikacji, w ramach projektu Kwalifikacje po europejsku.  Zmiany, które wiążą się z wprowadzeniem PRK  obejmą wiele środowisk - nauczycieli, instytucje szkoleniowe, instytucje certyfikujące/ akredytujące, instytucje rynku pracy, pracodawców, czy też osoby uczące się, dlatego  w debacie uczestniczyli przedstawiciele różnych  grup zawodowych i środowisk, w tym Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie.  Debata społeczna zorganizowana była wokół trzech grup tematycznych:
  1. wymagania dotyczące wiedzy, umiejętności oraz kompetencji indywidualnych i społecznych  na każdym poziomie kwalifikacji;
  2. proces osiągania kwalifikacji
  3. system potwierdzania kwalifikacji - efektów uczenia się oraz mechanizmy zapewniające jakość kwalifikacji.

Do tej pory trwają prace wokół PRK, w których czynnie uczestniczy Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie - tym razem w ramach projektu systemowego "Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie", którego realizatorem jest Instytut Badań Edukacyjnych. Rezultatem prowadzonych przez IBE działań  będzie ostateczny  projekt Polskiej Ramy Kwalifikacji , a także instytucji ds. Krajowego Systemu Kwalifikacji. Powstanie też projekt raportu referencyjnego, w którym opisany zostanie sposób, w jaki polski model odnosi się do Europejskich Ram Kwalifikacji.

Zakłada się, że kolejnym etapem  prac będzie wdrożenie PRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji. Ma on się rozpocząć w 2012 roku.

Opracowano na podstawie: „Słownika kluczowych pojęć związanych z krajowym systemem kwalifikacji", publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu „Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie", Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011; „Od Europejskich do Polskich Ram Kwalifikacji, Model Polskich Ram Kwalifikacji - Opracowanie bilansu kwalifikacji i kompetencji dostępnych na rynku pracy w Polsce oraz modelu Krajowych Ram Kwalifikacji (KRK)" , Ministerstwo Edukacji Narodowej Priorytet III PO KL, działanie 3.4., poddziałanie 3.4.1, Warszawa, styczeń 2010; „Europejskiej Klasyfikacji Umiejętności/ Kompetencji, Kwalifikacji i zawodów ESCO", Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, Warszawa 2011;

 

Dokumenty do pobrania

OD EUROPEJSKICH DO POLSKICH RAM KWALIFIKACJI, MODEL POLSKICH RAM KWALIFIKACJI, MEN

PROJEKT RZĄDOWEGO DOKUMENTU STRATEGICZNEGO PERSPEKTYWA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE, MIĘDZYRESORTOWEGO ZESPOŁU DO SPRAW UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE, W TYM KRAJOWYCH RAM KWALIFIKACJI

ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z 23 KWIETNIA 2008 R. W SPRAWIE USTANOWIENIA EUROPEJSKICH RAM KWALIFIKACJI DLA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

KRAJOWY SYSTEM KWALIFIKACJI DO KONSULTACJI

 

 

Przydatne linki: